NA CO DZIEŃ I OD ŚWIĘTA - WYSTAWA STAŁA W MUZEUM ETNOGRAFICZNYM W RZESZOWIE

W Muzeum Etnograficznym im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie prezentowana jest od 18 maja 2018 wystawa stała pt.  „Na co dzień i od święta”. Skierowana jest ona do wszystkich, którzy chcą poznać historię i funkcje dawnych ubiorów chłopskich. Kolorowe stroje ludowe znane ze zbiorów muzealnych i traktowane przez współczesne zespoły folklorystyczne jako kostiumy nie były typową odzieżą szerokich mas ludności wiejskiej. Zakładali je tylko najbogatsi chłopi w okresie po uwłaszczeniu. Codzienny ubiór chłopów nie był tak barwny i szykowny. Przede wszystkim był prostszy w kroju, dostosowany do pracy fizycznej w polu czy w gospodarstwie. Wykonane z lnianego czy konopnego płótna koszula i portki, a w przypadku kobiet fartuch, stanowiły cały letni ubiór większości chłopów polskich. Strój odświętny spełniał inne funkcje. Informował o pozycji społecznej i miejscu w gromadzie, podkreślał przynależność do określonego regionu. Istotną rolę odgrywał także w dorocznej i rodzinnej obrzędowości ludowej. Różnorodność stroju wskazuje na bogactwo wyobraźni chłopów, ich inwencję w asymilowaniu wzorów, także mieszczańskich czy szlacheckich i tworzeniu własnych koncepcji. Rozwój gospodarki towarowej i napływ na wieś gotowych wyrobów produkcji fabrycznej przyniósł kres dawnym ubiorom ludowym. Tym bardziej więc ich piękno, dekoracyjność a zarazem prostota cieszy się ciągłym zainteresowaniem.

Na wystawie znajdują się ubiory codzienne jak i stroje świąteczne, noszone na wsi pod koniec XIX i na początku XX w. przez Rzeszowiaków, Lasowiaków i Pogórzan. Oprócz elementów odzieży znalazły się na niej eksponaty etnograficzne ilustrujące temat pozyskiwania surowca, techniki zdobienia elementów stroju, a także przedmioty związane z dbałością o wygląd. Wszystkie elementy strojów, eksponaty etnograficzne oraz zdjęcia archiwalne pochodzą ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie. Ekspozycję, przedstawiającą najbardziej charakterystyczne elementy chłopskiego odzienia noszonego w Rzeszowskiem, uzupełniają liczne archiwalne fotografie oraz prezentacja multimedialna zawierająca ciekawy materiał ikonograficzny (archiwalne fotografie , staropolskie drzeworyty oraz ilustracje z XVIII i XIX w. takich znanych artystów jak Kielisiński, Norblin, Stachiewicz).

Prezentacja dostępna jest na stronie: www.ubioryludowe.muzeumetnograficzne.rzeszow.pl

Dodatkową atrakcją jest możliwość przymierzenia elementów stroju w Wirtualnym lustrze oraz za pomocą zrekonstruowanych elementów stroju rzeszowskiego.

Bogactwo prezentowanego stroju ludowego i kunszt ludowych wytwórców, mogą stać się inspiracją w przenoszeniu wzorów i motywów do współczesnego rzemiosła artystycznego. Ekspozycji towarzyszy katalog pt. „Na co dzień i od święta”

Wystawę dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wspieranie działań muzealnych” oraz marszałka Województwa Podkarpackiego

Dodatkowe informacje:

Ekspozycja została przygotowana w 35 rocznicę śmierci patrona Muzeum – Franciszka Kotuli przypadającą 22 kwietnia). W zbiorach Muzeum znajduje się bogata kolekcja strojów ludowych, która została przez niego zapoczątkowana. Założyciel Muzeum jest również autorem dwóch części Atlasu Polskich Strojów Ludowych (Strój Rzeszowski z 1951 r. i Strój Łańcucki z 1953 r.- w 2018 roku mija 65 lat od wydania), jednych z pierwszych powojennych opracowań dotyczących stroju ludowego oraz publikacji „Poszukiwanie metryk dla stroju ludowego” (1954 r.). W sumie Franciszek Kotula napisał 16 artykułów i publikacji dotyczących stroju ludowego. Zwracał on też szczególną uwagę na elementy odzieży w badaniach terenowych. Dzięki niemu Archiwum Muzeum bogate jest w notatki opisujące stroje noszone przez mieszkańców okolic Rzeszowa, oraz przedstawiające je fotografie i rysunki ukazujące przede wszystkim detale zdobień.

Wystawa pt. "Na co dzień i od święta" została udostępniona zwiedzającym w dniu 18 maja 2018 roku. Zadanie było realizowane w trybie dwuletnim tj. w latach 2017 - 2018.

Na wystawie, która zgodnie ze scenariuszem ma charakter narracyjny, są prezentowane elementy ludowego stroju rzeszowskiego, przeworskiego, łańcuckiego, lasowiackiego i Pogórzan ze zbiorów muzeum (liczącego ponad 2200 eksponatów) w określonych kontekstach i funkcjach. Koncepcja wystawy uwzględnia nowe trendy w wystawiennictwie i oczekiwania współczesnego odbiorcy. W 2017 roku w ramach realizowanego zadania wytypowane obiekty z kolekcji zostały poddane renowacji i konserwacji (m. in. „obręcz” –pas z metalowych członów, który na przełomie XIX/XXw. we wsiach w okolicach Łańcuta i Przeworska był ważnym atrybutem obrzędowego stroju ślubnego panny młodej-  powszechnym przekonaniu- rękojmia udanego małżeństwa i licznego potomstwa).

Wykorzystany jest również sprzęt multimedialny tzw. wirtualne lustro oraz zrekonstruowane elementy stroju. Ekspozycja mieści się na 120m2, w trzech salach wystawowych. W pierwszej części wystawy przedstawione zostały zagadnienia związane z produkcją surowca: narzędzia i sprzęty oraz ubiór codzienny. W kolejnej- w zaaranżowanym wnętrzu chaty znajdują się obiekty związane z przechowywaniem i zdobieniem stroju oraz obiekty je ilustrujące. W trzeciej części eksponowane są na manekinach skompletowane elementy stroju charakterystyczne dla poszczególnych grup kostiumologicznych regionu. W ostatniej sali prezentowane są obiekty ilustrujące przemiany i wpływy miejskie w stroju ludowym. Wystawie towarzyszą opisy polsko-angielskie znajdujące się na planszach oraz wydruki zdjęć archiwalnych.  Dodatkowo zwiedzający mają możliwość przymierzenia zrekonstruowanych w ramach zadania elementów stroju oraz mogą korzystać z treści prezentacji multimedialnej dostępnej na stronie: www.ubioryludowe.muzeumetnograficzne.rzeszow.pl

W ramach zrealizowanego zadania przygotowany został katalog zawierający artykuły oraz zdjęcia eksponatów ze zbiorów Muzeum Etnograficznego.

Projekt został zrealizowany we współpracy z sekcją Stroju Ludowego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.