dr Bonifacy Zielonka

(1899-1975), nauczyciel, archeolog, etnograf

Urodził się 13 maja 1899 roku niedaleko Drohobycza, w Wacowicach, na Ukrainie. Po skończeniu szkoły powszechnej i czterech klasach szkoły średniej, podjął pracę w drukarni we Lwowie. W związku z wybuchem I wojny światowej powrócił do Wacowic, później przeniósł się do Borysławia, gdzie pracował w szybach naftowych. Powołany do armii austriackiej – odbył kampanię włoską i albańską, podczas której został ranny. Po powrocie do kraju – tak jak jego t rzej bracia – służył w Legionach Piłsudskiego.

W latach dwudziestych uzupełniał wykształcenie i rozpoczął karierę nauczycielską. Po ukończeniu kursu dla nauczycieli w Aleksandrowie Kujawskim, razem z żoną – również nauczycielką – osiadł w Bohukałach koło Terespola, gdzie objął szkołę powszechną. W 1927 Zielonkowie powrócili na Kujawy: mieszkali najpierw w Byczynie i Sędzinie, potem w latach 30. – w Brzozie k. Torunia. Zielonka zainteresowany folklorem i pradziejami tych terenów, zaczął notować opowieści i muzykę ludową oraz – we współpracy z prof. Konradem Jażdżewskim – rozpoczął badania archeologiczne. Podjął współpracę z Centralnym Archiwum Fonograficznym przy Bibliotece Narodowej w Warszawie (dalej: CAF), skąd otrzymał fonograf. W sumie między 1934, a 1939 rokiem zebrał Zielonka ok. 1000 melodii i tekstów. W latach 1937-39 materiały nagraniowe oraz bruliony przekazywał CAF. Dokumentację, której nie zdążył wyekspediować do stolicy, po wybuchu wojny ukrył razem z fonografem

Po II wojnie światowej Bonifacy Zielonka podjął pracę w odradzającym się toruńskim Muzeum Miejskim (późniejszym Muzeum Okręgowym) jako kustosz Działu Archeologii, którą jednocześnie studiował. Po uzyskaniu magisterium pracował także jako asystent w Katedrze Archeologii UMK, gdzie przygotowywał dysertację doktorską u prof. Kazimierza Żurowskiego (Rejon Gopła w okresie późnolateńskim i rzymskim). Studiował również na UMK etnografię u prof. Bożeny Stelmachowskiej a także działał aktywnie w toruńskim oddziale Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, którego był współzałożycielem. Razem z L. Witkowskim, J. M. Wieczorkiem, K. Śmierniakiem, J. Bruskim i M. Znamierowską-Prüfferową działał w sekcji muzyki PTL, utworzonej 18 marca 1947 roku podczas zebrania założycielskiego toruńskiego PTL. Działalność sekcji była możliwa tylko dzięki pomocy B. Zielonki, który zgłosił swój fonograf do pracy w terenie. Dzięki odzyskanym notatkom z lat 30., usiłował odtworzyć przedwojenny zbiór nagrań. Jako jedyny z przedwojennej ekipy CAF-u współpracował z ogólnopolską Akcją Zbierania Folkloru, swoją wiedzą wspomagając zarówno członków ekipy gdańskiej dokumentującej folklor Kujaw, jak i kolegów z PTL.

Bonifacy Zielonka zmarł 12 marca 1975 roku; pochowany został w Brzozie, na Kujawach.

Agnieszka Kostrzewa