OŚRODEK DOKUMENTACJI I INFORMACJI ETNOGRAFICZNEJ (ODIIE) POLSKIEGO TOWARZYSTWA LUDOZNAWCZEGO

Ośrodek Dokumentacji i Informacji Etnograficznej został powołany w 1968 r. przez Zarząd Główny PTL. Jego siedzibę zlokalizowano przy Oddziale Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Łodzi i w ówczesnej Katedrze Etnografii (od 2005 r. Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej) Uniwersytetu Łódzkiego.

Ośrodek zawiesił działalność w 2023 r.

Inicjatorką i pierwszą kierowniczką ODiIE była prof. dr Kazimiera Zawistowicz-Adamska, twórczyni łódzkiego ośrodka etnograficznego, kolejne osoby kierujące pracami Ośrodka to etnografki/etnolożki zawodowo związane z UŁ:

• prof. dr Kazimiera Zawistowicz-Adamska (1968–1971)
• prof. dr hab. Bronisława Kopczyńska-Jaworska (1971–2011)
• dr hab. Inga Kuźma, prof. UŁ (2011–2019)
• dr Alicja Piotrowska (2020–2023)

Głównym zadaniem Ośrodka było gromadzenie informacji i materiałów na temat etnograficznych przedsięwzięć naukowych i popularyzatorskich w kraju i za granicą, wydarzeń folklorystycznych, losów absolwentów etnografii w Polsce, dokumentowanie sylwetek rzemieślników i twórców ludowych. W oparciu o dostarczane przez środowisko materiały, pracownicy i współpracownicy ODiIE publikowali w czasopiśmie „Lud” informacje o badaniach i konferencjach etnograficznych, wystawach, również o działalności twórców ludowych itp. 

W latach 1995–1997 w ODiIE w ramach projektu „Ginące zawody” utworzono bazę twórców ludowych. Zawiera ona nazwiska twórców i ich geograficzne rozmieszczenie (dane za lata 1984–1994) działających w wyodrębnionych 14 działach rzemiosła, rękodzieła i twórczości ludowej (zob. Wydawnictwa).

Z czasem okazało się, że prowadzenie i upowszechnianie tak dużej liczby informacji przekracza możliwości nielicznych pracowników i współpracowników Ośrodka. Powstała więc konieczność skoncentrowania prac na tych dziedzinach, które budziły największe zainteresowanie odbiorców, czyli na przygotowywaniu przeglądów polskiego piśmiennictwa etnograficznego i etnologicznego oraz dziedzin pokrewnych.

Od 1972 r. zespół pracowników i współpracowników ODiIE podjął prace nad bibliografią etnografii polskiej, rejestrując przede wszystkim polskie publikacje etnograficzne, ale też prace badaczy innych narodowości wydane w Polsce lub recenzowane przez polskich autorów. Do bibliografii wprowadzano także noty ważniejszych prac z dziedzin pokrewnych. W latach 1980–1993 opublikowano pięć tomów bibliografii bieżącej etnografii polskiej za lata 1961–1990, dwa tomy bibliografii retrospektywnej za lata 1926–1939 oraz bibliografię zawartości czasopism „Lud” za lata 1895–1985 i „Literatura Ludowa” za lata 1957–1980. Ponadto sporządzono bibliografię etnograficznych prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych napisanych w polskich uczelniach w latach 1945–1975 (zob. Wydawnictwa).

W połowie lat 80. XX w. w Ośrodku zaczęto budować komputerową bazę bibliografii etnograficznej. Od 2002 r. prof. B. Kopczyńska-Jaworska zaczęła przygotowywać ODiIE do wprowadzenia zgromadzonych danych do internetu, a efektem jej działań jest baza Bibliografia Etnografii Polskiej (BEP) funkcjonująca online od 2007 r. Do końca drugiej dekady XXI w. zespół ODiIE zamieszczał w bazie opisy bibliograficzne prac etnologów polskich publikowanych w kraju oraz za granicą, ponadto indeksował prace (wybór) badaczy reprezentujących pokrewne nauki, m.in. kulturoznawców, socjologów, folklorystów czy historyków (zob. Lista osób tworzących bazę BEP). Całość jest udostępniona online: http://etnobibliografia.pl/. Baza Bibliografii Etnografii Polskiej zawiera opisy bibliograficzne prac z lat 1926–2020. 

W Ośrodku opracowywano także selektywne wybory bibliograficzne dla europejskich wydawnictw. Do 2019 r. robiono je dla International Bibliography of Social Sciences (IBSS), wydawanej z inicjatywy UNESCO z redakcją w Londynie, natomiast do 2009 r. przygotowywano dla Internationale Volkskundliche Bibliographie (IVB) wydawanej do 1999 r. pod auspicjami SIEF i Deutsche Gesellschaft für Volkskunde. Drukowane bibliografie IVB przestano publikować po 1999 r., a sama IVB została rozwiązana w 2010 r. Na podstawie danych gromadzonych w bazie opracowywano także wybory bibliograficzne dla europejskiego czasopisma abstraktów etnograficznych i folklorystycznych „Demos”, wychodzącego do 2002 r. (do czasu likwidacji redakcja mieściła się w Niemczech).